Inicjatywa powołania Unii Rynków Kapitałowych sięga 2015 r. a jej celem jest budowanie rozwiniętego, zintegrowanego rynku kapitałowego, który obejmowałyby UE i umożliwił mobilizację jej oszczędności na rzecz wzrostu gospodarczego i inwestycji w całej Europie, tak aby mogły one przynieść korzyści konsumentom, inwestorom i przedsiębiorstwom, niezależnie od ich lokalizacji.
W ramach działań po pandemii Covid-19, w dniu 24 września 2020 r. Komisja Europejska opublikowała nowy plan działania na rzecz rozwoju unii rynków kapitałowych, którego celem jest zapewnienie większego dostępu do finansowania rynkowego w całej Unii Europejskiej. Silna Unia Rynków Kapitałowych jest teraz potrzebna bardziej niż kiedykolwiek, aby wesprzeć ożywienie gospodarcze po kryzysie związanym z Covid-19 i powrót do długoterminowego wzrostu gospodarczego, a także aby sfinansować ekologiczną i cyfrową transformację naszej gospodarki.
W kwietniu 2024 r. podczas nadzwyczajnego posiedzenia liderzy unijni ponownie podkreślili pilną potrzebę pogłębienia integracji europejskich rynków kapitałowych. Zaproponowano m.in. wspieranie inwestycji poprzez ukierunkowaną konwergencję systemów korporacyjnych, ożywienie europejskiego rynku sekurytyzacji, poprawę efektywności nadzoru nad rynkami kapitałowymi w całej UE, wprowadzenie prostego i skutecznego transgranicznego produktu inwestycyjno-oszczędnościowego dla inwestorów detalicznych oraz prace nad rozwojem produktów emerytalnych i długoterminowych produktów oszczędnościowych oraz wzmacnianie wiedzy finansowej obywateli Na posiedzeniu w czerwcu 2024 r. Rada Europejska dokonała przeglądu postępów i omówiła dodatkowe kroki w celu dalszej integracji unii rynków kapitałowych.
W czerwcu 2024 r. Izba Domów Maklerskich opublikowała stanowisko – Stanowisko Izby Domów Maklerskich wobec propozycji ożywienia Unii Rynków Kapitałowych (CMU) i wzmacniania jednolitego rynku UE.
Nadrzędnym priorytetem ożywienia Unii Rynków Kapitałowych (CMU) ma być zwiększenie potencjału finansowania gospodarki europejskiej w odpowiedzi na krytyczne wyzwania dzisiejszych czasów. Na imperatywy zrównoważonego rozwoju i transformacji cyfrowej nakłada się gwałtowny wzrost napięć geopolitycznych, w tym kwestionowanie porządku światowego, co wywołuje potrzebę osiągnięcia przez UE autonomii w strategicznych sektorach (przemysł farmaceutyczny, wytwarzanie energii, przemysł obronny). Charakter wyzwań, przy ograniczeniach po stronie sektora bankowego i budżetów publicznych, wymusza silne zaangażowanie rynków kapitałowych, których obecna słabość (względem zwłaszcza rynku amerykańskiego) stanowi barierę realizacji przyjętych celów.
Przyjmując jako punkt widzenia interes krajowej gospodarki i krajowego rynku kapitałowego (RK) zgłaszamy odnośnie do przywoływanych dokumentów i zawartych w nich rekomendacji następujące uwagi:
1. Wspieranie rozwoju krajowych rynków kapitałowych musi być jednym z filarów Unii Rynków Kapitałowych, wyznaczając „politykę spójności CMU”. Raport Enricco Letta „Much more than a market” przedstawia politykę spójności jako nieodłączny składnik koncepcji jednolitego rynku. Ale wolny rynek ze swej natury najsilniej sprzyja najbardziej konkurencyjnym podmiotom i prowadzi do koncentracji, a interes społeczny wymaga wyrównywania szans dla podmiotów mniejszych i słabszych. Analogicznie polityka wyrównywania szans powinna mieć zastosowanie do podmiotów rynku kapitałowego funkcjonujących na poziomie krajowym.
2. Koncentracja usług finansowych w skali europejskiej sprzyja dużym graczom kosztem małych. Na budowie CMU najsilniej skorzystają największe i najsilniejsze rynki (w tym podmioty świadczące usługi finansowe i infrastrukturalne). Tendencja do koncentracji aktywności na rynku kapitałowym jest silniejsza niż na rynkach produktów ze względu na prawidłowość „płynność przyciąga płynność”. Z jednej strony sprzyjać to powinno poprawie konkurencyjności unijnych instytucji finansowych wobec podmiotów zewnętrznych (gł. z UK i USA), z drugiej odciąga kapitał i osłabia konkurencyjność mniejszych rynków, utrudniając wypełnianie ich funkcji w gospodarce.
3. Odgórnej wizji ożywienia CMU muszą towarzyszyć oddolne rozwiązania zorientowane na rozwój krajowych rynków kapitałowych, odpowiadające potrzebom lokalnych gospodarek. Istnieje szereg wyzwań i barier rozwojowych specyficznych dla poszczególnych państw i rynków, funkcjonujących poniżej poziomu zaadresowanego przez CMU. Takie problemy jak finansowanie rozwoju MŚP, wzrostu ich innowacyjności i produktywności, poprawa struktury oszczędności krajowych w kierunku zwiększania bazy krajowych inwestorów wymagają podejścia oddolnego, uwzględniającego lokalne uwarunkowania i ukierunkowanego na wypracowanie rozwiązań dopełniających rozwiązania odgórne (nie alternatywnych czy konkurencyjnych wobec nich).
4. Zawarte w Raportach „Much more than a market” i „Developing European Capital Markets to Finance the Future”rekomendacje nie adresują kwestii kluczowych z punktu widzenia rozwoju krajowego RK i krajowej gospodarki. Polska jako członek UE podlega wskazanym we wstępie wyzwaniom, jednak to wyzwania i ograniczenia specyficzne dla naszego kraju (i tym samym pomijane w Raportach) decydują o kondycji i perspektywach krajowego RK i krajowej gospodarki. Przykładowo rekomendacje wzmocnienia sekurytyzacji i integracji części nadzoru nie są dla nas istotne, zaś dla zwiększenia oszczędności długoterminowych kluczowe znaczenie mają zależności lokalne, w tym kulturowe.
5. Polska gospodarka potrzebuje silnego krajowego rynku kapitałowego dla zwiększenia jej innowacyjności i produktywności. Najważniejszym wyzwaniem polskiej polityki gospodarczej jest wzrost innowacyjności i produktywności i konkurencyjności gospodarki. Polska gospodarka jest znacząco w tyle za innymi krajami UE po względem innowacyjności. Wg rankingu Innovation Union Scoreboard (2022) wyprzedzamy jedynie 3 kraje w UE (Rumunię, Łotwę i Bułgarię). Ekonomiści Banku Światowego w raporcie pt. „Paths and Drivers of Productivity Growth in Poland” wskazują, że pomimo nieprzeciętnych wyników wzrostu gospodarczego osiąganych przez ostatnie trzy dekady, jeżeli Polska chce dogonić kraje wyżej rozwinięte i się bogacić, to produktywność musi być głównym źródłem wzrostu gospodarczego Polski. Innowacje, które są głównym źródłem wzrostu produktywności, jako obarczone wyższym ryzykiem, finansowane są przede wszystkim przez rynek kapitałowy.
6. Centralizacja nadzoru nie spowoduje spadku kosztów transakcyjnych w Polsce. Idea centralizacji nadzoru lekceważy kwestie (1) asymetrii informacyjnej (2) lokalnych specyfik i zależności od ścieżki rozwoju (“one size does not fit all”) (3) braku tożsamości celów na poziomie UE (poprawa konkurencyjności Wspólnoty w skali globalnej) i krajowym (np. przyciąganie MŚP na parkiet/finansowanie MŚP), co przekładać się może np. na odmienne podejście do kosztów regulacyjnych. Dlatego zgadzamy się, że nadzór na poziomie europejskim powinien ograniczać się do dużych izb rozliczeniowych, depozytów o znaczeniu systemowym i dużych grup zarządzania funduszami, operujących w skali UE. Jednocześnie ważne jest, by krajowe przepisy nie podkopywały pozycji konkurencyjnej nadzorowanych (krajowych) podmiotów, ani nie osłabiały bezpieczeństwa i zaufania inwestorów.
7. Ożywienie sekurytyzacji, mające być jednym z filarów autorów ożywienia CMU, jest dobrą ideą w skali kontynentu (zapewniając dodatkowe źródło finansowania przy danej bazie kapitałowej), jest jedna nieistotne dla krajowego RK i wypełniania jego podstawowej funkcji finansowania rozwoju MŚP.
8. Proponowane w propozycji ożywienia CMU rozwiązania nie wpłyną na napływ kapitału do Polski. Ze względu na wyższy niż w najsilniejszych gospodarkach Europy Zachodniej koszt kapitału, polski rynek kapitałowy ma ograniczone możliwości skorzystania ze zwiększonego zapotrzebowania na kapitał niezbędny do odpowiedzi na wyzwania w skali ponadnarodowej jako bodźca do rozwoju. Polski kapitał (gł. właścicielski) nie będzie w istotnym stopniu czerpać korzyści z zaangażowania w wielkie projekty międzynarodowe.
9 września 2024 były premier Włoch Mario Draghi przedstawił raport na temat przyszłości europejskiej konkurencyjności “The Future of European Competitiveness” Part A „Competitiveness Strategy for Europe” oraz Part B „In-Depth Analysis and Recommendations”.
Załączamy powyższy raport także w tłumaczeniu na języki polski wraz z opisem kluczowych kwestii poruszonych w raporcie.
Rozpocznijmy od kwestii poruszonych w raporcie, które odnoszą się do Capital Markets Union (CMU), a następnie opiszemy chronicznie całość raportu.